Đô thị hóa là gì? Tìm hiểu về đô thị hoá tại Việt Nam

Trong thời đại phát triển ngày nay, cụm từ “đô thị hóa” xuất hiện với tần suất khá nhiều. Liệu bạn có biết đô thị hóa là gì, bao gồm những quá trình nào, có những nhân tố nào ảnh hưởng đến đô thị hoá? Đừng lo lắng bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết để giúp bạn hiểu rõ hơn về đề tài này.

Khái niệm đô thị hoá là gì?

Đô thị hóa là quá trình diễn ra khi dân số và hoạt động kinh tế, xã hội từ các khu vực nông thôn chuyển đổi và tập trung vào các khu vực thành thị. Quá trình này thường đi kèm với sự phát triển hạ tầng, thay đổi cảnh quan đô thị và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của cư dân.

Đô thị hóa được tính theo tỷ lệ gia tăng của hai yếu tố này theo thời gian: 

• Tốc độ đô thị hóa được tính bằng tỷ lệ phần trăm giữa diện tích đô thị trên tổng diện tích.
• Mức độ đô thị hóa được tính bằng tỷ lệ phần trăm giữa dân số đô thị trên tổng dân số. 

Tình hình đô thị hóa ở Việt Nam hiện nay

Ở Việt Nam, quá trình đô thị hóa diễn ra khá nhanh chóng, đặc biệt là ở các khu vực đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Tỷ lệ dân số sống ở các đô thị tăng từ khoảng 19% năm 1979 lên khoảng 34% năm 2019. 

Các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh liên tục mở rộng về diện tích và phát triển về mọi mặt. Bên cạnh đó, nhiều đô thị vệ tinh, đô thị vừa và nhỏ đang hình thành và phát triển. Năm 2023, tỷ lệ đô thị hóa ở Việt Nam là 42%. Bộ Xây Dựng đã đặt mục tiêu vào cuối năm nay là đạt 42,6% và đến năm 2025 tối thiểu là 45%.

Các quá trình của đô thị hóa

Quá trình đô thị hóa đề cập đến sự tăng lên về mật độ dân số, hoạt động kinh doanh thương mại và những hoạt động khác trong một khu vực theo thời gian. Dưới đây là một số đặc điểm chính của quá trình đô thị hóa:

• Tăng nhanh về dân số: Quá trình đô thị hóa gắn liền với việc dân số tăng lên nhanh chóng ở các khu vực đô thị.
• Gia tăng các hoạt động thương mại: Các hoạt động mua bán, buôn bán, dịch vụ gia tăng đáng kể, đặc biệt ở các trung tâm thành phố.
• Sự phát triển của các ngành công nghiệp và dịch vụ: Ngoài thương mại, các ngành công nghiệp và dịch vụ cũng mở rộng quy mô và số lượng ở các khu vực đô thị.
• Thay đổi cơ cấu lao động: Lao động chuyển dịch từ nông nghiệp sang các ngành công nghiệp và dịch vụ ở đô thị.
• Gia tăng mật độ dân cư: Dân số tập trung ngày càng đông đúc, tạo nên các khu vực có mật độ dân số cao ở đô thị.

Các hình thức đô thị hóa

Hiện nay, có 3 hình thức chính của quá trình đô thị hóa:

• Đô thị hóa nông thôn: Đây là quá trình phát triển các khu vực nông thôn theo hướng xây dựng lối sống và hình thức nhà cửa giống như ở thành thị. Hình thức này giúp tăng trưởng đô thị một cách bền vững và theo quy luật.
• Đô thị hóa ngoại vi: Đây là quá trình phát triển mạnh mẽ các khu vực ngoại vi của thành phố nhờ vào sự phát triển cơ sở hạ tầng, công nghiệp. Kết quả là hình thành các cụm liên đô thị và đô thị mới, góp phần thúc đẩy quá trình đô thị hóa ở nông thôn.
• Đô thị hóa tự phát: Là quá trình phát triển thành do sự gia tăng dân số quá nhanh, di dân từ nông thôn lên thành thị với số lượng lớn. Điều này dẫn đến các vấn đề như thất nghiệp và giảm sút chất lượng cuộc sống.

Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình đô thị hóa là gì?

Quá trình đô thị hóa không tự diễn ra mà phụ thuộc vào 4 yếu tố: kinh tế, chính trị, xã hội và địa lý.

Nhân tố kinh tế

Sự phát triển kinh tế, công nghiệp hóa, thương mại, dịch vụ là những yếu tố chính thúc đẩy quá trình đô thị hóa. Khi nền kinh tế phát triển, các cơ hội việc làm và thu nhập cao hơn tập trung nhiều ở các khu vực đô thị, thu hút người dân từ nông thôn di chuyển vào thành phố.

Nhân tố xã hội

Sự gia tăng dân số, đặc biệt là di cư từ nông thôn ra thành thị, là một nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình đô thị hóa. Người dân thường tìm kiếm cơ hội việc làm và cuộc sống tốt hơn ở các khu vực đô thị.

Nhân tố chính trị

Chính sách, quy hoạch và quản lý của chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong định hướng và điều chỉnh quá trình đô thị hóa. Các chính sách liên quan đến đất đai, hạ tầng, phát triển kinh tế – xã hội sẽ ảnh hưởng đáng kể đến tốc độ và hướng đi của quá trình này.

Nhân tố địa lý

Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và hệ thống giao thông của một khu vực cũng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quá trình đô thị hóa. Các khu vực có lợi thế về vị trí, điều kiện tự nhiên và kết nối giao thông thuận lợi thường trở thành những điểm đến hấp dẫn cho người di cư.

Các nhân tố trên tác động và tương tác lẫn nhau, hình thành nên quá trình đô thị hóa phức tạp và đa chiều. Việc hiểu rõ các nhân tố này là rất quan trọng để hoạch định chính sách và quản lý hiệu quả quá trình đô thị hóa.

Kết luận

Chắc hẳn rằng qua bài viết bạn đã nắm rõ khái niệm đô thị hóa là gì? Có thể nói rằng đô thị hóa là một quá trình tất yếu và không thể tránh khỏi trong sự phát triển của xã hội. Tại Việt Nam, quá trình này đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng, đặc biệt là ở các khu vực đô thị lớn. Để đảm bảo sự phát triển bền vững, cần có sự quản lý, quy hoạch chặt chẽ từ chính quyền địa phương. Cùng với đó là sự tham gia của các nhà đầu tư bất động sản. Đây sẽ là động lực quan trọng để các đô thị Việt Nam ngày càng phát triển, đáp ứng nhu cầu của người dân.